Tóm tắt kiến thức cơ bản chương 1 - Thương mại điện tử (NEU)

1.1 Khái niệm và đặc trưng của thương mại điện tử

1.1.1 Khái niệm thương mại điện tử

Thương mại điện tử (E-Commerce) là quá trình mua bán, trao đổi sản phẩm, dịch vụ và thông tin qua mạng máy tính (Internet, intranet, extranet). Phạm vi rộng hơn gọi là Kinh doanh điện tử (E-Business), bao gồm cả dịch vụ khách hàng, quản trị nội bộ, chuỗi cung ứng điện tử.

Lưu ý hay nhầm lẫn:
- E-Commerce ≠ E-Business; E-Business bao trùm toàn bộ hoạt động số hóa, không chỉ giao dịch mua bán.

1.1.2 Đặc trưng của thương mại điện tử

Thương mại điện tử nổi bật với các đặc trưng:

- Giao dịch không dùng giấy: Giảm chi phí, tăng tốc, đòi hỏi an ninh mạng cao.
- Phụ thuộc công nghệ: Cần hạ tầng mạng, nhân lực CNTT và kiến thức kinh doanh.
- Mức độ số hóa: Từ email, website đến hệ thống toàn diện (pure e-commerce).
- Tốc độ cao: Rút ngắn tối đa thời gian ký kết, chuyển giao.

Chú ý: Số hóa không chỉ email; pure EC bao gồm cả số hóa giao nhận và thanh toán.

1.2 Sự khác biệt giữa thương mại điện tử và thương mại truyền thống

1.2.1 Khác biệt về công nghệ

Ghi chú: EDI và email là nền tảng B2B, không chỉ website.

1.2.2 Khác biệt về tiến trình mua bán

1.2.3 Khác biệt về thị trường

1.3 Lợi ích và tác động của thương mại điện tử

1.3.1 Lợi ích

Với tổ chức:
- Mở rộng thị trường toàn cầu
- Giảm chi phí thông tin, tồn kho, vận chuyển
- Chuyên môn hóa, quản lý pull-type SCM
- Rút ngắn chu kỳ thanh toán – giao nhận

Với người tiêu dùng:
- Giao dịch 24/7, không giới hạn địa lý
- Nhiều lựa chọn, so sánh nhanh
- Giao hàng số hóa tức thì với hàng số hóa
- Tham gia đấu giá, cộng đồng trao đổi

Với xã hội:
- Tiết kiệm giao thông, giảm ô nhiễm
- Tăng cơ hội tiếp cận dịch vụ, giáo dục trực tuyến
- Cải thiện công vụ, y tế, giáo dục trực tuyến

1.3.2 Những vấn đề đặt ra

Kỹ thuật: An ninh, tích hợp hệ thống, tương thích HW–SW.

Phi kỹ thuật:
- Chi phí đầu tư & đo lường lợi ích vô hình
- Niềm tin khách hàng & bảo mật
- Khó đánh giá chất lượng sản phẩm không thấy trực quan
- Khung pháp lý, bản quyền, bảo vệ người tiêu dùng

1.4 Các điều kiện phát triển thương mại điện tử

Yếu tố cần có:

- Hạ tầng công nghệ: Mạng, chuẩn quốc tế, chi phí hợp lý
- Hạ tầng pháp lý: Luật giao dịch điện tử, chứng từ số, IP
- Hạ tầng nhân lực: Chuyên gia CNTT, quản lý, kỹ năng số
- Nhận thức xã hội: Chiến lược chính phủ, doanh nghiệp, dân
- An ninh – bảo mật: Mã hóa, SSL/SET, chữ ký số
- Bảo vệ người tiêu dùng: Đánh giá, hoàn trả, bảo hiểm giao dịch

1.5 Mô hình thương mại điện tử

B2C (Business to Consumer)

- Khách lẻ qua Web, thanh toán online, nhận hàng số hoặc vật lý.

B2B (Business to Business)

- Trao đổi dữ liệu EDI, hợp tác SCM, đấu giá điện tử doanh nghiệp.

C2C (Consumer to Consumer)

- Giao dịch cá nhân qua chợ mạng, đấu giá, hàng second-hand.

C2B (Consumer to Business)

- Cá nhân cung cấp dịch vụ/sản phẩm cho doanh nghiệp (ví dụ: influencer).

Non-business EC (G2G, G2C, G2B…)

- Chính phủ/tổ chức phi lợi nhuận cung cấp dịch vụ công trực tuyến.

Intra-business EC

- Giao dịch nội bộ qua Intranet: Mua sắm, đào tạo, chia sẻ tài nguyên.