Tóm tắt kiến thức chương 2 - Kinh tế chính trị Mác - Lênin

I. LÝ LUẬN CỦA C. MÁC VỀ SẢN XUẤT HÀNG HÓA VÀ HÀNG HÓA

1. Sản xuất hàng hóa

- Khái niệm: sản phẩm làm ra để trao đổi – mua bán
- Điều kiện ra đời:
  + Phân công lao động xã hội
  + Tách biệt kinh tế giữa các chủ thể
- Ưu thế: linh hoạt, thúc đẩy chuyên môn hóa, khắc phục khan hiếm
 

Chú ý dễ nhầm: Sản xuất hàng hóa ≠ sản xuất tự cấp tự túc; muốn xóa bỏ phải xóa đồng thời cả hai điều kiện trên.

2. Hàng hóa

- Khái niệm: sản phẩm của lao động có thể thỏa mãn nhu cầu thông qua trao đổi
- Thuộc tính: Giá trị sử dụng & Giá trị
- Đặc điểm lao động: Cụ thể ↔ Trừu tượng
- Lượng giá trị: thời gian lao động xã hội cần thiết
- Nhân tố ảnh hưởng: Năng suất, Cường độ, Mức độ phức tạp
 

Lưu ý hay nhầm: Giá trị cao không đồng nghĩa với giá cả cao; giá cả còn chịu cung–cầu & giá trị tiền.

3. Tiền tệ

- Nguồn gốc: phát triển các hình thái giá trị → vật ngang giá chung → tiền
- Bản chất: Hàng hóa đặc biệt, hiện thân lao động xã hội
- Chức năng:
  + Thước đo giá trị
  + Phương tiện lưu thông
  + Phương tiện cất trữ
  + Phương tiện thanh toán
  + Tiền tệ thế giới
 

4. Dịch vụ & Quan hệ trao đổi các yếu tố đặc biệt

- Dịch vụ: hàng hóa vô hình, sản xuất & tiêu dùng đồng thời, không cất trữ
- Yếu tố đặc thù: quyền sử dụng đất, thương hiệu, chứng khoán → có giá cả nhưng không do hao phí LĐ trực tiếp
 

Chú ý: Giá cả quyền sử dụng đất hay chứng khoán phản ánh khan hiếm & kỳ vọng – không phải giá trị theo nghĩa Mác.

II. THỊ TRƯỜNG VÀ NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG

1. Khái niệm, phân loại & vai trò của thị trường

- Khái niệm: hệ thống quan hệ cung–cầu, giá cả, mua–bán
- Phân loại:
  + Đối tượng: hàng hóa, dịch vụ, tư liệu sản xuất, lao động, tài chính…
  + Phạm vi: trong nước, thế giới
  + Cơ chế: tự do, điều tiết, độc quyền/cạnh tranh
- Vai trò:
  + Thực hiện giá trị – tiêu thụ sản phẩm
  + Phân bổ nguồn lực, kích thích sáng tạo
  + Gắn kết kinh tế nội địa ↔ quốc tế
 

2. Nền kinh tế thị trường & các quy luật chủ yếu

a) Khái niệm & đặc trưng

- Được vận hành bằng cơ chế thị trường
- Đa dạng sở hữu, giá cả do thị trường quyết định, cạnh tranh là động lực
- Mở – gắn với thị trường thế giới
 

b) Ưu thế và khuyết tật

Chú ý: Nhà nước cần can thiệp để sửa thất bại thị trường – tạo mô hình “kinh tế thị trường có điều tiết”.

c) Quy luật kinh tế chủ yếu

- Quy luật giá trị: sản xuất & trao đổi theo hao phí LĐXH cần thiết
- Quy luật cung–cầu: cung ↑ → giá ↓; cầu ↑ → giá ↑
- Quy luật lưu thông tiền tệ: $M=\frac{P\cdot Q}{V}$ (tiền ≈ tổng giá cả ÷ tốc độ tiền)
- Quy luật cạnh tranh: ganh đua để hạ giá trị cá biệt → hình thành giá trị thị trường
 

Lưu ý hay nhầm: Lạm phát không chỉ do in tiền mà còn do V giảm, P·Q tăng. Cạnh tranh ≠ độc quyền; độc quyền thường kéo giá ↑ & sản lượng ↓.