Tóm tắt kiến thức chương 1 - Quản lý tài chính công

1.1. Quan niệm về tài chính công

1.1.1. Khái niệm

- Tài chính công = Thu + Chi quỹ tiền tệ Chính phủ chung nhằm thực hiện chức năng KT-XH. 
- 2 góc nhìn:
  + Kinh tế học: nghiên cứu huy động – chi tiêu – tác động tới việc làm, giá cả, tăng trưởng, công bằng.
  + Thể chế: tài chính của khu vực công; giáo trình dùng nghĩa hẹp (chỉ Chính phủ chung).

1.1.2. Phân loại tài chính công của Việt Nam

1.1.2.1. Theo hệ thống chính quyền

- Cấp tỉnh
- Cấp huyện
- Cấp xã
- Đơn vị hành chính – kinh tế đặc biệt

1.1.2.2. Theo mục đích quỹ

- Ngân sách Nhà nước (NSNN): Trung ương & địa phương.
- Quỹ ngoài NS (BHXH, BHYT, Quỹ BTĐB…)

1.1.2.3. Theo chủ thể quản lý

- Tài chính cấp chính quyền
- Tài chính đơn vị dự toán (cấp I → IV)

Chú ý dễ nhầm
- “Chính phủ chung” ≠ “Chính phủ” (cơ quan hành pháp TW).
- Quỹ ngoài NS không ghi trong dự toán thường niên.

1.2. Quản lý tài chính công

1.2.1. Khái niệm

- Hệ luật – tổ chức – thủ tục để huy động & sử dụng nguồn lực công minh bạch, hiệu quả.
- Phân biệt:
  + Chính sách TCC: “Làm gì?” (công cụ tài khóa).
  + Quản lý TCC: “Làm thế nào?” (triển khai, kiểm soát).

1.2.2. Mục tiêu

- Kỷ luật tài khóa tổng thể
- Hiệu quả phân bổ
- Hiệu quả hoạt động

1.2.3. Liên hệ “tứ trụ” quản trị tốt

- Trách nhiệm giải trình
- Minh bạch
- Tiên liệu
- Tham gia

1.2.4. Nội dung quản lý TCC

- Lập & phê duyệt kế hoạch (dự toán, KHTC trung hạn)
- Tổ chức thực hiện (thu, chi, vay; kiểm soát nội bộ; kho bạc).
- Kiểm toán & đánh giá: Kiểm toán Nhà nước (BCTC, tuân thủ, hoạt động) + Đánh giá CT/chương trình.

Lưu ý
- Không đạt mục tiêu → xem lại nguyên nhân gốc, không chỉ xử lý “thâm hụt”.
- Kiểm toán nội bộ ≠ Kiểm toán ngoài: nội bộ hỗ trợ quản lý, ngoài báo cáo QH & công chúng.

1.3. Bộ máy quản lý tài chính công ở Việt Nam

- TW: Bộ Tài chính (quản lý NSNN, nợ, kho bạc, giá, thuế, hải quan…), Bộ KH-ĐT (kế hoạch KT-XH, phân bổ vốn đầu tư).
- Cơ quan thu: Tổng cục Thuế → Cục Thuế → Chi cục Thuế; Tổng cục Hải quan → Cục/Chi cục HQ.
- Kho bạc Nhà nước: TW → cấp tỉnh → cấp huyện (quản lý ngân quỹ, kiểm soát chi, phát hành TPCP).
- Địa phương: Sở TC, Sở KH-ĐT; Phòng TC-KH cấp huyện; công chức TC-KT cấp xã.
- Đơn vị dự toán: bộ phận TC-KH (lập dự toán, sử dụng NS, báo cáo quyết toán).

Chú ý dễ nhầm
- Kho bạc không phải “ngân hàng NN” nhưng giữ vai trò kho quỹ & kiểm soát chi.
- Bộ KH-ĐT không phê duyệt chi tiết NSNN; nhiệm vụ chính: kế hoạch, cân đối vĩ mô.