Bài giảng kiến thức Chương 1: Kinh tế chính trị Mác Lê-nin

00:00 Chào mừng các bạn đến với buổi trò chuyện hôm nay của mình.
00:03 Hôm nay, chúng ta sẽ cùng nhau khám phá một môn khoa học kinh tế vô cùng quan trọng, đó là kinh tế chính trị Mac, Lenin.
00:10 Mình sẽ giúp các bạn hiểu rõ hơn về quá trình hình thành, đối tượng nghiên cứu, mục đích, phương pháp cũng như những chức năng của môn học này trong đời sống.
00:18 Phần thứ nhất, khái quát sự hình thành và phát triển của kinh tế chính trị Mac, Lenin.
00:23 Trong dòng chảy tư tưởng kinh tế của nhân loại từ thời cổ đại đến nay, đã có rất nhiều trường phái và lý luận kinh tế khác nhau ra đời, phản ánh trình độ phát triển sản xuất xã hội ở mỗi giai đoạn.
00:32 Khoa học kinh tế nói chung và kinh tế chính trị nói riêng đều là kết quả của quá trình không ngừng hoàn thiện.
00:38 Các khái niệm, phạm trù khoa học ở giai đoạn sau đều kế thừa sáng tạo những tiền đề lý luận đã có từ trước, đồng thời dựa trên tổng kết thực tiễn kinh tế, xã hội đang diễn ra.
00:47 Kinh tế chính trị Mac, Lenin cũng hình thành và phát triển theo logic lịch sử như vậy.
00:52 Thuật ngữ khoa học kinh tế chính trị xuất hiện lần đầu ở châu Âu vào năm 1615 trong tác phẩm chuyên luận về kinh tế chính trị của nhà kinh tế người Pháp Antoine de Montre.
01:01 Tuy nhiên, phải đến thế kỷ thứ 18, với hệ thống lý luận của nhà kinh tế học người Anh Adam Smith, kinh tế chính trị mới chính thức trở thành một môn học với các phạm trù, khái niệm chuyên ngành.
01:11 Từ đó, môn học này không ngừng được bổ sung và phát triển.
01:15 Quá trình phát triển của khoa học kinh tế chính trị có thể khái quát qua hai thời kỳ lịch sử chính.
01:19 Thứ nhất, từ thời cổ đại đến thế kỷ thứ 18.
01:22 Và thứ hai, từ sau thế kỷ thứ 18 đến nay.
01:26 Trong thời kỳ cổ đại và trung đại, trình độ sản xuất còn lạc hậu, các tư tưởng kinh tế thường được lồng ghép trong các tác phẩm triết học.
01:33 Đến thế kỷ thứ 15, phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa hình thành ở Tây Âu, thay thế phương thức sản xuất phong kiến, tạo tiền đề cho sự phát triển lý luận kinh tế chính trị.
01:41 Đầu tiên là chủ nghĩa trọng thương, hình thành từ giữa thế kỷ 15 đến giữa thế kỷ 17.
01:46 Thời kỳ này, tư bản thương nghiệp thống trị nền kinh tế, nên chủ nghĩa trọng thương tập trung nghiên cứu lĩnh vực lưu thông, cho rằng lợi nhuận có được từ hoạt động mua rẻ bán đắt.
01:54 Quan điểm này còn thiếu tính khoa học.
01:57 Sự phát triển của chủ nghĩa tư bản sau đó đã làm cho quan điểm trọng thương không còn phù hợp.
02:02 Từ nửa cuối thế kỷ 17 đến nửa đầu thế kỷ 18, chủ nghĩa trọng nông ở Pháp xuất hiện.
02:07 Trường phái này chuyển hướng nghiên cứu vào lĩnh vực sản xuất, đạt được bức tiến lớn khi luận giải về nhiều phạm trù kinh tế như giá trị, sản phẩm dòng, tư bản, tiền lương, lợi nhuận, tái sản xuất.
02:17 Tuy nhiên, họ vẫn có hạn chế khi cho rằng chỉ có nông nghiệp mới là sản xuất.
02:22 Tiếp theo là kinh tế chính trị cổ Điền Anh, hình thành từ cuối thế kỷ 17 đến nửa đầu thế kỷ 19, với các đại biểu nổi bật là William Petty, Adam Smith và David Ricardo.
02:32 Trường phái này nghiên cứu các quan hệ kinh tế trong quá trình tái sản xuất, trình bày hệ thống các phạm trù kinh tế chính trị và rút ra các quy luật kinh tế.
02:39 Họ đã kết luận rằng giá trị do hao phí lao động tạo ra, đây là đóng góp khoa học rất lớn.
02:45 Sau các công trình nghiên cứu của Adam Smith, lý luận kinh tế chính trị chia thành hai dòng chính.
02:50 Một dòng khai thác các luận điểm của Adam Smith dựa trên quan sát tâm lý, hành vi để xây dựng các lý thuyết kinh tế mới, không đi sâu phân tích quan hệ xã hội trong sản xuất.
02:58 Dòng này không ngừng phát triển cho đến ngày nay.
03:01 Dòng còn lại xuất phát từ David Ricardo, kế thừa và hoàn chỉnh nội dung luận giải về các phạm trù kinh tế chính trị, đi sâu phân tích các quan hệ xã hội trong nền sản xuất.
03:10 Chính C.
03:11 Marx hay Các Max đã kế thừa trực tiếp thành quả lý luận khoa học của David Ricardo để phát triển thành lý luận kinh tế chính trị mang tên ông về phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa.
03:20 Các Max, cùng với A, đã xây dựng hệ thống lý luận kinh tế chính trị mang tính cách mạng, khoa học, toàn diện về nền sản xuất tư bản chủ nghĩa.
03:28 Lý luận này được thể hiện tập trung và cô đọng nhất trong bộ tư bản.
03:32 Trong tác phẩm này, các Marc trình bày một cách khoa học các phạm trù cơ bản của nền kinh tế thị trường tư bản chủ nghĩa như hàng hóa, tiền tệ, tư bản, giá trị thặng dư, tích lũy, lợi nhuận, địa tô và rút ra các quy luật kinh tế cơ bản.
03:44 Các Marc đã tạo ra bước nhảy vọt về lý luận khi phát hiện ra tính hai mặt của lao động sản xuất hàng hóa, tạo tiền đề cho việc luận giải khoa học về lý luận giá trị thặng dư.
03:53 Học thuyết giá trị thặng dư của các Marx đã xây dựng cơ sở khoa học cho sự hình thành chủ nghĩa Marx, luận chứng về vai trò lịch sử của phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa.
04:02 Sau khi các Mac và qua đời, Lenin tiếp tục kế thừa, bổ sung và phát triển lý luận kinh tế chính trị theo phương pháp luận của các bác.
04:09 Đóng góp nổi bật của ông là nghiên cứu về đặc điểm kinh tế của độc quyền, độc quyền nhà nước trong chủ nghĩa tư bản giai đoạn cuối thế kỷ 19, đầu thế kỷ 20, cùng với các vấn đề kinh tế chính trị của thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội.
04:21 Với ý nghĩa đó, lý thuyết kinh tế chính trị này được định danh là kinh tế chính trị Mac, Lenin.
04:26 Sau Lenin, các nhà nghiên cứu kinh tế của các Đảng Cộng sản trên thế giới tiếp tục phát triển kinh tế chính trị Mac, Lenin cho đến ngày nay.
04:33 Các công trình này thường được xếp vào nhánh kinh tế chính trị Maxis.
04:37 Phần thứ hai, đối tượng, mục đích và phương pháp nghiên cứu của kinh tế chính trị Mac, Lenin.
04:43 Là một môn khoa học, kinh tế chính trị Mac, Lenin có đối tượng nghiên cứu riêng.
04:48 Lịch sử cho thấy, mỗi trường phái trước các M xác định đối tượng nghiên cứu khác nhau, chủ nghĩa trọng thương nghiên cứu lĩnh vực lưu thông.
04:54 Chủ nghĩa trọng nông nghiên cứu các quan hệ kinh tế trong nông nghiệp, kinh tế chính trị cổ điển xác định đối tượng nghiên cứu trong nền sản xuất.
05:01 Ngay cả Adam Smith cũng quan niệm kinh tế chính trị là một ngành khoa học gắn với chính khách hay nhà lập pháp, hướng tới hai mục tiêu.
05:07 Thứ nhất là tạo ra thu nhập và sinh kế phong phú cho người dân và thứ hai là tạo khả năng có nguồn ngân sách đầy đủ cho nhà nước.
05:14 Tóm lại, kinh tế chính trị hướng tới làm cho cả người dân lẫn quốc gia trở nên giàu có.
05:19 Kế thừa những thành tựu khoa học kinh tế chính trị của nhân loại, các Mac và A đã xác định đối tượng nghiên cứu của kinh tế chính trị là các quan hệ của sản xuất và trao đổi trong phương thức sản xuất mà các quan hệ đó hình thành và phát triển.
05:30 Đây là lần đầu tiên đối tượng nghiên cứu được xác định một cách khoa học và toàn diện, thống nhất biện chứng giữa sản xuất và lưu thông.
05:37 Theo nghĩa hẹp, kinh tế chính trị là khoa học kinh tế nghiên cứu quan hệ sản xuất và trao đổi trong một phương thức sản xuất nhất định.
05:43 Các Mac đã thể hiện rõ điều này trong bộ tư bản, khi ông tập trung nghiên cứu các quan hệ sản xuất và trao đổi của phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa, với mục đích cuối cùng là tìm ra quy luật vận động kinh tế của xã hội ấy.
05:55 Theo nghĩa rộng, A cho rằng kinh tế chính trị là khoa học về những quy luật chi phối sự sản xuất và trao đổi những tư liệu sinh hoạt vật chất trong xã hội loài người.
06:02 Ông nhấn mạnh rằng các điều kiện sản xuất và trao đổi thay đổi tùy từng nước và từng thế hệ nên không thể có cùng một môn kinh tế chính trị duy nhất cho mọi nước và mọi thời đại.
06:11 Về thực chất, đây là một môn khoa học có tính chất lịch sử, nghiên cứu các quy luật đặc thù của từng giai đoạn phát triển, sau đó mới xác định được những quy luật chung.
06:19 Đối tượng nghiên cứu của kinh tế chính trị không phải là một lĩnh vực hay khía cạnh đơn lẻ, mà là trình thể thống nhất của các quan hệ sản xuất và trao đổi.
06:27 Đó là hệ thống các quan hệ giữa người với người trong sản xuất và trao đổi, các quan hệ trong mỗi khâu và giữa các khâu của quá trình tái sản xuất xã hội.
06:34 Kinh tế chính trị không nghiên cứu biểu hiện kỹ thuật của sản xuất và trao đổi, mà là hệ thống các quan hệ xã hội của chúng.
06:41 Lenin cũng nhấn mạnh rằng chính trị kinh tế học không nghiên cứu sự sản xuất mà nghiên cứu những quan hệ xã hội giữa người với người trong sản xuất, nghiên cứu chế độ xã hội của sản xuất.
06:50 Các quan hệ của sản xuất và trao đổi chịu tác động biện chứng không chỉ bởi trình độ của lực lượng sản xuất mà còn cả kiến trúc thượng tầng tương ứng.
06:57 Do đó, kinh tế chính trị Mac, Lenin đặt các quan hệ xã hội của sản xuất và trao đổi trong mối liên hệ biện chứng với trình độ của lực lượng sản xuất và kiến trúc thượng tầng tương ứng của phương thức sản xuất.
07:07 Khái quát lại, đối tượng nghiên cứu của kinh tế chính trị Mac, Lenin là các quan hệ xã hội của sản xuất và trao đổi, đặt trong mối liên hệ biện chứng với trình độ phát triển của lực lượng sản xuất và kiến trúc thượng tầng tương ứng của một phương thức sản xuất nhất định.
07:20 Các quan hệ xã hội này bao gồm quan hệ sở hữu, quan hệ quản lý, quan hệ phân phối, phân bổ nguồn lực, quan hệ xã hội trong lưu thông, trong tiêu dùng và giữa sản xuất với lưu thông, với thị trường.
07:31 Mục đích nghiên cứu của kinh tế chính trị Mac, Lenin ở cấp độ cao nhất là nhằm phát hiện ra các quy luật chi phối quan hệ giữa người với người trong sản xuất và trao đổi.
07:39 Từ đó, giúp các chủ thể trong xã hội vận dụng các quy luật ấy, tạo động lực để không ngừng sáng tạo, góp phần thúc đẩy văn minh và sự phát triển toàn diện của xã hội thông qua việc giải quyết các quan hệ lợi ích.
07:49 Mục đích xuyên suốt của môn học này không chỉ hướng đến thúc đẩy sự giàu có mà còn cung cấp cơ sở khoa học góp phần thúc đẩy trình độ văn minh và phát triển toàn diện của xã hội.
07:58 Các hiện tượng kinh tế đều bị chi phối bởi những lực lượng khách quan, đó là các quy luật kinh tế.
08:03 Quy luật kinh tế là những mối liên hệ phản ánh bản chất, khách quan, lặp đi lặp lại của các hiện tượng và quá trình kinh tế.
08:09 Quy luật kinh tế tồn tại khách quan, không phụ thuộc vào ý chí con người.
08:13 Con người không thể thủ tiêu quy luật kinh tế, nhưng có thể nhận thức và vận dụng chúng.
08:18 Trong khi đó, chính sách kinh tế là sản phẩm chủ quan của con người, được hình thành trên cơ sở vận dụng các quy luật kinh tế.
08:24 Chính sách kinh tế có thể phù hợp hoặc không phù hợp với quy luật kinh tế khách quan.
08:28 Khi chính sách không phù hợp, chủ thể ban hành có thể thay đổi chính sách khác.
08:32 Giá trị khoa học của kinh tế chính trị Mac, Lenin thể hiện ở việc phát hiện ra những nguyên lý và quy luật chi phối các quan hệ lợi ích, tạo cơ sở lý luận khoa học cho việc xây dựng đường lối, chính sách phát triển kinh tế, xã hội của một quốc gia.
08:45 Về phương pháp nghiên cứu, kinh tế chính trị Mac, Lenin là môn khoa học có phương pháp nghiên cứu riêng.
08:50 Để nghiên cứu môn học này, cần vận dụng thành thạo phép biện chứng duy vật và nhiều phương pháp nghiên cứu chuyên ngành thích hợp.
08:56 Vận dụng phép biện chứng duy vật giúp thấy được các hiện tượng và quá trình kinh tế hình thành, phát triển, chuyển hóa không ngừng, có mối liên hệ tác động biện chứng với nhau.
09:04 Để nhận thức các hiện thực kinh tế khách quan và khái quát thành các khái niệm, phạm trù khoa học, kinh tế chính trị Mac, Lenin yêu cầu sử dụng nhiều phương pháp nghiên cứu, trong đó trù tượng hóa khoa học là một phương pháp chủ yếu.
09:15 Phương pháp này được tiến hành bằng cách nhận ra và gạt bỏ khỏi quá trình nghiên cứu những yếu tố ngẫu nhiên, tạm thời, gián tiếp, trên cơ sở đó tách ra được những dấu hiệu điển hình, bền vững, ổn định, trực tiếp của đối tượng nghiên cứu.
09:27 Từ đó, nắm được bản chất, khái quát thành các phạm chủ, khái niệm và phát hiện được tính quy luật và quy luật chi phối sự vận động của đối tượng nghiên cứu.
09:35 Các phương pháp khác bao gồm logic kết hợp với lịch sử, thống kê, so sánh, phân tích tổng hợp, quy nạp diễn dịch, hệ thống hóa, mô hình hóa, khảo sát, tổng kết thực tiễn.
09:44 Ngày nay, còn có yêu cầu sử dụng nhiều phương pháp nghiên cứu liên ngành, hiện đại và dựa trên bằng chứng để các kết quả nghiên cứu gắn bó mật thiết với thực tiễn.
09:53 Phần thứ ba, chức năng của kinh tế chính trị Mac, Lenin.
09:57 Môn học này có bốn chức năng chính.
10:00 Thứ nhất, chức năng nhận thức.
10:01 Kinh tế chính trị Mac, Lenin cung cấp hệ thống tri thức lý luận về sự vận động của các quan hệ giữa người với người trong sản xuất và trao đổi.
10:08 Về sự liên hệ tác động biện chứng giữa các quan hệ này với lực lượng sản xuất và kiến trúc thượng tầng tương ứng.
10:13 Môn học này cung cấp những quy luật chi phối sự phát triển của sản xuất và trao đổi, giúp làm phong phú tri thức và tư duy lý luận.
10:19 Giúp chúng ta hiểu rằng các hiện tượng kinh tế phức tạp đều tuân thủ các quy luật nhất định.
10:24 Thứ hai, chức năng thực tiễn.
10:26 Trên cơ sở nhận thức sâu sắc, người lao động và các nhà hoạch định chính sách sẽ hình thành năng lực, kỹ năng vận dụng các quy luật kinh tế và thực tiễn hoạt động.
10:33 Việc vận dụng đúng các quy luật kinh tế góp phần thúc đẩy kinh tế, xã hội phát triển theo hướng tiến bộ, cải tạo thực tiễn, thúc đẩy văn minh xã hội.
10:41 Nó tham gia đắc lực vào việc hình thành phương pháp luận, cơ sở khoa học để giải quyết hài hòa các quan hệ lợi ích.
10:47 Thứ ba, chức năng tư tưởng.
10:48 Kinh tế chính trị Mac, Lenin góp phần xây dựng nền tảng tư tưởng mới cho những người lao động tiến bộ, biết quý trọng thành quả lao động, yêu chuộng tự do, hòa bình, củng cố niềm tin phấn đấu vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh.
11:02 Nó cũng góp phần xây dựng lý tưởng khoa học cho những chủ thể mong muốn xây dựng chế độ xã hội tốt đẹp, hướng tới giải phóng con người, xóa bỏ áp bức, bất công.
11:11 Thứ tư, chức năng phương pháp luận.
11:12 Môn học này thể hiện chức năng nền tảng lý luận khoa học cho việc nhận diện sâu hơn nội hàm khoa học của các khái niệm, phạm trù của các khoa học kinh tế chuyên ngành khác.
11:20 Ví dụ, để hiểu được cội nguồn bản chất của tiền trong tiến trình phát triển của sản xuất và trao đổi hay mối quan hệ giữa tiền và hàng hóa, cần phải dựa trên nền tảng lý luận của kinh tế chính trị Mac, Lenin.
11:32 Vậy là chúng ta đã cùng nhau tìm hiểu về kinh tế chính trị Mac, Lenin, từ quá trình hình thành lịch sử đầy biến động, đến đối tượng và mục đích nghiên cứu, những phương pháp đặc thù và các chức năng quan trọng của nó trong việc định hình nhận thức và thực tiễn xã hội.
11:45 Mình hi vọng rằng những kiến thức này sẽ hữu ích cho các bạn trong việc hình thành tư duy và tầm nhìn về các hoạt động kinh tế, xã hội.
11:52 Cảm ơn các bạn đã lắng nghe.
11:54 Hẹn gặp lại trong các buổi trò chuyện tiếp theo.